In de dierentuin van Kopenhagen werd een twee jaar oude giraffe, Marius, zo humaan mogelijk geëuthanaseerd, ontleed en aan de leeuwen gevoerd – terwijl bezoekers van de dierentuin toekeken. Er brak een groot schandaal uit.
Maar dieren worden in de dierentuin (en in veel andere achter gesloten deuren) al 30 jaar openlijk afgemaakt. Het hoort bij het leven daar, omdat ze zich op natuurlijke wijze mogen voortplanten in plaats van voorbehoedsmiddelen te krijgen, en omdat de dierentuin slechts plaats heeft voor een bepaald aantal dieren.
Beheersing van de populatie was een van de dilemma’s voor moderne dierentuinen die werden onderzocht in Should We Close Our Zoos? dat dinsdag op SBS werd uitgezonden (het is nu beschikbaar op SBS On Demand).
De Ierse biochemicus en biologe van wilde dieren Liz Bonnin presenteerde de wetenschappelijke BBC-documentaire en stelde moeilijke vragen aan dierentuindirecteuren en dierenartsen over de hele wereld.
De grote vragen die in het programma werden gesteld, waren: “Hebben we überhaupt dierentuinen nodig?” en zo ja, “Hoe voorzien ze het beste in de behoeften van de dieren die ze huisvesten?”
“We moeten ze op een natuurlijke manier laten fokken,” zei Mads Bertelsen, dierenarts in de dierentuin van Kopenhagen.
“Het is een deel van hun vrijheid. Het is belangrijk om natuurlijk gedrag te hebben. Als je dat wegneemt, krijg je andere problemen.”
Dierentuinen bestaan al honderden jaren. De oudste dierentuin van Australië, Melbourne Zoo, werd geopend in 1862.
In die tijd werden de voornamelijk grote dieren uit het wild gehaald, met name uit Afrika, en ondergebracht in omstandigheden die nu als grotendeels ontoereikend worden beschouwd.
Maar de dingen zijn veranderd.
In Europese dierentuinen wordt 90 procent van de dieren in gevangenschap geboren en 90 procent is geen bedreigde diersoort.
In SeaWorld in Florida, waar de orka Tilikum in 2010 een trainer verdronk, moest dierenarts Dr. Chris Dold de beperkingen van gevangenschap verdedigen voor dieren die in het wild 160 kilometer per dag kunnen afleggen om gezond te blijven.
Bonnin vond maar weinig wetenschappelijk onderzoek dat de beweringen van SeaWorld rechtvaardigde dat de orka’s in het park net zo lang leven en in gevangenschap geen mentale afwijkingen vertonen.
Interessant is dat SeaWorld na het filmen van het programma – onder druk van het publiek – heeft aangekondigd te stoppen met de omstreden orkashows en het fokken van orka’s.
Het kondigde onlangs ook aan dat Tilikum, het onderwerp van de succesvolle documentaire Blackfish, na 33 jaar in gevangenschap was overleden.
Op zijn beurt vroeg Bonnin zich af of dierentuinen hun rol op het gebied van natuurbehoud al dan niet met succes hebben vervuld – het redden van dieren die met uitsterven worden bedreigd als gevolg van menselijk handelen.
Witte neushoorns, bijvoorbeeld, zijn nu in het wild uitgestorven, grotendeels dankzij stropers die hen doodden voor hun waardevolle hoorns. Bonnin ontmoette Nabire – een van de vijf witte neushoorns die nog in gevangenschap leven.
Nabire is inmiddels overleden en zowel Bonnin als de natuurbeschermingswetenschappers die ze ontmoette concludeerden dat de wetenschap alleen de puinhoop niet kan opruimen die door de mens is gecreëerd.
Een van ’s werelds succesvolste dierentuinen – in Detroit – maakt bij haar besluitvorming volledig gebruik van wetenschappelijk onderzoek.
Er worden nu alleen nog dieren gehouden die volgens de wetenschap in gevangenschap kunnen gedijen, en niet alleen overleven.
Dat betekent geen olifanten. En ze hebben 16 miljoen dollar uitgegeven aan het ontwerpen en bouwen van een leefgebied voor de Arctic Ring of Life voor slechts twee ijsberen.
Sinds deze beslissingen zijn de bezoekersaantallen in de dierentuin omhoog geschoten.
Zoals bij veel dierentuinen wereldwijd, is het onmogelijk om met zekerheid te zeggen hoe goed Australische dierentuinen voor hun dieren zorgen. Elke staat heeft zijn eigen wetten op het gebied van dierenwelzijn.
In de beroemdste dierentuin van Australië, de Taronga Zoo in Sydney, bijvoorbeeld, worden op grond van de NSW Exhibited Animals Protection Act strenge normen gehanteerd voor de manier waarop dieren worden tentoongesteld.
De World Animal Protection Group heeft gezegd dat Australië een toonaangevend voorbeeld is voor de veilige en humane behandeling van dieren in gevangenschap – maar de groep maakt zich nog steeds zorgen over ontmoetingen van dichtbij met wilde dieren op plaatsen, waaronder dierentuinen, in dit land.
Volgens deze documentaire biedt de dierentuin van Detroit een blauwdruk voor het voortbestaan van dierentuinen overal ter wereld.
Als andere dierentuinen dit voorbeeld niet volgen, moeten ze, net als de dieren die er vaak worden gehuisvest, worden afgemaakt.
Bekijk de trailer van Should We Close Our Zoos?