Upaniszady są naukami mądrości, które badają głębsze, wewnętrzne znaczenie wyrzeczenia. Zostały one napisane w szóstym wieku przed naszą erą, w okresie wielkiego fermentu – w czasach Buddy i Mahawiry. Upaniszady były dialogami pomiędzy guru i ich uczniami, i podkreślają ezoteryczny wymiar poświęcenia. Poświęcenie ma różne znaczenia, włączając w to życie osoby, ćwiczenia kontrolujące oddech lub celibat. Brahman (prawdziwy) to dźwięk, mantra lub modlitwa, która daje wgląd w ostateczną rzeczywistość, jeśli jest właściwie słyszana. Atman jest duszą lub duchem, który jest przywiązany do ciała.
I. Literatura Upaniszadów
A. Upaniszady są Vedantą („końcem Wed”). Każda z samhit wedyjskich ma związane z nią Brahmany (teksty rytualne), Arayaki (księgi leśne) i Upaniszady.
B. Upaniszady są „naukami mądrości”, które zgłębiają głębsze, wewnętrzne znaczenie wyrzeczenia. Jnana – rewolucyjna mądrość, która przekształca i oświeca świadomość – jest ważnym celem nauk Upaniszadów.
C. Kontekst społeczny Upaniszadów.
1. Zostały one napisane w szóstym wieku przed naszą erą, w okresie wielkiego fermentu, naznaczonego urbanizacją, niestabilnością społeczną, rywalizacją o zasoby, niezadowoleniem z tradycyjnych sposobów i poszukiwaniem nowych odpowiedzi.
2. Celem tych poszukiwań było zarówno miasto, jak i pustkowie. Niektórzy nauczyciele i poszukiwacze dążyli do duchowej wiedzy o głębszej rzeczywistości, wyrzekając się osiadłego, wiejskiego życia.
D. Poszukiwaczami byli nie tylko bramini, ale także kszatriyowie, kobiety i bękarty.
1. Król Janaka pyta Yajnavalkyę, „Jakie światło posiada człowiek?” (Brihadaranyaka Upanishad4.3)
2. Kobieta Gargi pyta Yajnavalkyę, „Na czym utkany jest świat, osnowa i wątek?” (BrihadaranyakaUpanishad 3.8).
3. Bękart Satyakama Jabalaasks o swój ród (Chandogya Upanishad 4.4).
E. Upaniszady są dialogami pomiędzy guru i ich uczniami. „Upaniszad” może oznaczać albo „postawić obok siebie” (np. korespondencje między mikrokosmosem a makrokosmosem), albo „usiąść obok siebie” (tj. w pobliżu nauczyciela).
II. Wiedza o poświęceniu
A. Terytoria są potężnymi, porządkującymi świat aktami, ale mogą zdegenerować się w formalne obserwacje oderwane od ich pierwotnego znaczenia.
1. Jeśli zewnętrzny – egzoteryczny – aspekt ofiary jest przesadnie podkreślany, rytuał może stać się pusty i pozbawiony życia.
2. Jeśli wewnętrzny – ezoteryczny – aspekt jest przesadnie podkreślany, rytuał może stać się niezrozumiały.
3. Upaniszady podkreślają ezoteryczny wymiar ofiary; zawierają one wiele warstw ezoterycznego znaczenia.
B. Interpretacje poświęcenia w Upaniszadach.
1. Poświęcenie ma różne znaczenia – życie osoby, ćwiczenia kontroli oddechu lub pranajama (Chandogya 3.16 i następne), lub życie ucznia w celibacie (brahmacharya (Chandogya 8.5).
2. Ofiary są „niebezpiecznymi łodziami” do przeprawy (Mundaka 1.2.7), ponieważ można ewentualnie narodzić się ponownie w tym lub niższym świecie.
C. Cel Upaniszadów:
Asato ma sad gamaya Z nieprawdy doprowadź mnie do prawdy
Tamaso ma jyotir gamaya Z ciemności doprowadź mnie do światła
Mritorma-amritam gamaya Ze śmierci, prowadź mnie do nieśmiertelności
A. Znaczenia Brahmana:
1. Dźwięk, mantra lub modlitwa – święta moc dźwięku, która przekazuje wgląd w intoultimate rzeczywistość, jeśli jest słyszana prawidłowo.
2. Osoby, które znają mantry i modlitwy; tj, brahmanów lub braminów.
3. Klasa tekstów rytualnych – brahmanów.
4. Najwyższa Istota lub Ostateczna Rzeczywistość – święta moc, która leży u podstaw całej rzeczywistości.
B. Dialog Gargi i Yajnavalkya (Brihadaranyaka 3.8 ff.).
IV. Wiedza o Atmanie, Jaźni lub Duszy
A. Dialog Prajapatiego i Indry (Chandogya VIII.7 ff.) na temat Jaźni. Atman jest duchem duszy (tchnieniem życia), który jest połączony z ciałem.
B. Opowieść o „Konkursie zmysłów”, wygranym przez oddech (prana) (BrihadaranyakaVI.7 ff.). Kiedy oddech odchodzi, następuje śmierć.
C. Rozmowa Uddalaki i Śvetaketu po powrocie tego ostatniego z aśramu (Chandogya6). Uddalaka naucza Swetaketutę, że samoświadomość jest fundamentalną wiedzą, która pozwala nadać sens wszelkim szczególnym naukom.
1. Sat, czyli Rzeczywistość, leży w sercu wszystkiego.
2. Atman jest jak niewidzialne wnętrze nasionka figowego, z którego wyrasta drzewo.
3. Atman jest jak smak soli w wodzie, wszechobecny, lecz niewidoczny.
4. Tat tvam asi – „To Ty jesteś, Śvetaketu.”
D. Nauka Yajnavalki w BrihadaranyakaUpanishad definiuje Byt wyłącznie – nie jest on niczym, co można nazwać.