Een aanzicht van het Panamakanaal in profiel, waarop de plaatsing van de sluizen te zien is.
Een kanaal was onvermijdelijk. Een reis per boot van New York naar San Francisco dwong een bemanning zonder geluk om rond het puntje van Zuid-Amerika te varen – een reis van zo’n 12.000 mijl. Het nieuwe imperium zou een snelle verplaatsing van de Atlantische naar de Stille Oceaan door een marine-eskader nodig kunnen maken. Teddy Roosevelt besloot dat de tijd voor actie was aangebroken. Het kanaal zou zijn nalatenschap zijn, en hij zou voor niets stoppen om het te krijgen.
Eerste obstakels
Er waren veel obstakels voor zo’n project. De eerste was Groot-Brittannië. Omdat ze vreesden dat een van beide partijen een isthmathisch kanaal zou aanleggen en het voor nationaal voordeel zou gebruiken, kwamen de Verenigde Staten en Groot-Brittannië in het Clayton-Bulwer-verdrag van 1850 overeen dat geen van beide partijen zo’n kanaal zou aanleggen. Een halve eeuw later wilden de nu dominerende Verenigde Staten deze overeenkomst ongedaan maken. Groot-Brittannië, nerveus over zijn Zuid-Afrikaanse Boerenoorlog en een steeds troebeler Europa, zocht een vriend in de Verenigde Staten. Het Hay-Pauncefote-verdrag stond de Verenigde Staten toe een Midden-Amerikaans kanaal aan te leggen en te versterken, zolang de Amerikanen beloofden alle naties dezelfde tarieven aan te rekenen. Eén obstakel was uit de weg geruimd.
De keuze voor Panama
De volgende vraag was waar te bouwen. Ferdinand de Lessups, dezelfde ingenieur die het Suezkanaal had ontworpen, had in de jaren 1870 een Franse poging in Panama ondernomen. Ziekte en financiële problemen lieten een gedeeltelijk gebouwd kanaal achter. Hoewel het logisch was dat de Verenigde Staten de rechten kochten om de poging te voltooien, leverde Panama nog andere problemen op. Hoewel Panama het smalste land in de regio was, was het zeer bergachtig en er was een complexe reeks sluizen nodig om schepen over de landengte te vervoeren. Nicaragua was een andere mogelijkheid. Het kanaal zou dichter bij de Verenigde Staten komen te liggen. Het terrein was vlakker, en ondanks de breedte van Nicaragua waren er talrijke meren die met elkaar verbonden konden worden. Vulkanische activiteit in Nicaragua bracht de Verenigde Staten ertoe te proberen het gebied in Panama te kopen.
Maar Panama was geen onafhankelijke staat. Om de rechten op het gebied te verkrijgen, moesten de Verenigde Staten onderhandelen met Colombia. Het verdrag van 1903 tussen Hay en Herran stond de Verenigde Staten toe een strook land van zes mijl breed te pachten tegen een jaarlijkse vergoeding. Het verdrag werd door de Senaat van de Verenigde Staten geloodst, maar de Colombiaanse Senaat bleef aandringen op meer geld. Roosevelt was woedend. Vastbesloten om zijn kanaal te bouwen, stuurde Roosevelt een Amerikaanse kanonneerboot naar de kust van Colombia. Op hetzelfde moment riep een groep “revolutionairen” de onafhankelijkheid uit in Panama. De Colombianen waren machteloos om de opstand te stoppen. De Verenigde Staten erkenden als eerste land ter wereld de nieuwe regering van Panama. Binnen enkele weken kende het Hay-Bunau-Varilla Verdrag een strook van 10 mijl land toe aan de Verenigde Staten, en was de laatste horde genomen.
Bouw van het kanaal
Zo leek het tenminste. De aanleg van het kanaal verliep uiterst moeizaam. De wereld had nog nooit zo’n technisch hoogstandje gezien. Vanaf 1907 boorden Amerikaanse burgers zich een weg door tonnen berggesteente. Dankzij het werk van Walter Reed en William Gorgas werd de dreiging van gele koorts en malaria sterk verminderd. Toen Theodore Roosevelt het ontploffingsgebied bezocht, werd hij de eerste zittende Amerikaanse president die buiten het land reisde. Uiteindelijk werd de daad bij het woord gevoegd. In 1914 was het Panamakanaal, tegen een kostprijs van 345 miljoen dollar, open voor zaken.