Dali staat bekend om zijn geestverruimende kunstwerken. The Persistence of Memory is daarop geen uitzondering.
De volharding van het geheugen is een ongelooflijk uniek schilderij. Dali vervaagt de grenzen tussen werkelijkheid en fantasie door verschillende voorwerpen in het schilderij te laten “smelten”. Hij zei ook dat het horloge zelf een weergave was van de “relativiteit van ruimte en tijd”.
Maar Dali’s schilderij lijkt niet alleen op een wilde hallucinatie. Met behulp van experimentele artistieke methoden heeft hij het hele stuk daadwerkelijk gehallucineerd.
Dali’s methode, door hemzelf de “paranoïsch-kritische methode” genoemd, waarbij hij zelf hallucinaties veroorzaakte om zijn kunst te bevorderen. De meeste van zijn werken draaiden om het verkennen van de droomwereld, fantasiewereld en voorstellingen van filosofie en tijd in zijn kunst. Misschien is het niet meer dan natuurlijk – of zo natuurlijk als Dali ooit is geweest – om een stap in de hallucinerende richting te zetten.
In feite noemde hij The Persistence of Memory een “droomfoto”: de versmolten versies van typisch harde voorwerpen geven de fijne lijn weer tussen een droomtoestand en een werkelijke toestand. Dali probeerde de droomwereld zelf te schilderen en de relativiteit van de tijd weer te geven door dit onnatuurlijke portret te maken.
Elk voorwerp op de droomfoto vertegenwoordigt iets. De mieren, door Dali vaak gekozen om het verval te verbeelden, kruipen hyperrealistisch over een kleiner horloge. De horloges zelf staan voor het verlies van tijd (en ook voor de veranderde droomtoestand). En het vreemd gevormde “monster” in het midden van het schilderij geeft aanleiding tot veel verschillende analyses: sommigen schrijven de betekenis toe aan die van een monster of buitenaards wezen, anderen menen dat het een vervormd portret van Dali zelf zou kunnen zijn.
Dali’s portret is ook sterk beïnvloed door Sigmund Freud en zijn grondleggers van de psychoanalyse: Dali’s gedachten en overtuigingen over de geest en het onderbewustzijn komen voort uit die van Freud. Freuds theorie was dat dromen boodschappen zijn die ons worden gezonden door ons onderbewustzijn, en dat we ze alleen maar hoeven te decoderen om te begrijpen wat ons onderbewustzijn ons vertelt.
Dali geloofde zo sterk in deze filosofie dat het een deel van de reden is waarom hij zelf hallucinaties opwekte: door zijn mentale toestand te veranderen, geloofde hij dat hij in staat was een droomtoestand te bereiken en zo toegang te krijgen tot zijn onderbewustzijn. Wanneer hij zijn paranoïsch-kritische methode gebruikte, schilderde hij precies wat hij zag tot in de kleinste details, en weigerde daarvan af te wijken. Hoewel hij vermeldde dat hij vaak doodsbang was voor de hallucinaties die hij opwekte, verklaarde hij dat hij “zonder keuze en met alle exactheid de dictaten van mijn onderbewustzijn, mijn dromen, registreerde…”.
Zijn hallucinerende schilderijen leverden grote kunstwerken op die verzadigd zijn van surrealisme, representatie, en unieke manieren om dromen in de echte wereld te brengen. Dali’s methoden, anders dan die van enig andere kunstenaar, gaven hem de middelen om schilderijen te maken die volstrekt uniek zijn.
