Heading

Rhodes, met een oppervlakte van 1.400 km², is het grootste eiland van de Griekse Dodekanesos groep gelegen in het zuidoosten van de Egeïsche Zee. Het eiland speelde een belangrijke rol in de Griekse en mediterrane aangelegenheden in de Bronstijd, de Archaïsche en de Klassieke periode en was bijzonder welvarend in de Hellenistische tijd. Het eiland was in de oudheid ook beroemd als cultureel centrum en om het standbeeld van de Kolossus van Rhodos, een van de zeven wereldwonderen van de antieke wereld.

Rhodos in de Mythologie

In de Griekse Mythologie is de naam van het eiland afgeleid van de nimf Rhodos die zeven zonen baarde aan de zonnegod Helios, de beschermgod van het eiland. Drie kleinzonen van deze nakomelingen waren de helden van de drie belangrijkste steden op het eiland: Camirus, Ialysus en Lindus, die naar hen werden genoemd. Ter ere van Helios werden op het eiland om de vijf jaar Panhelleense spelen, de Halieia, gehouden, waarbij elk jaar een strijdwagen en vier paarden (quadriga) in zee werden gegooid als offer aan de god (waarvan werd geloofd dat hij elke dag op zo’n strijdwagen door de hemel reed).

Andere mythologische associaties met de eilanden zijn onder andere het geloof dat de Telchines een werkplaats op het eiland hadden. Men geloofde dat zij een oud semi-goddelijk ras waren dat metaalbewerking uitvond en er bijzonder bedreven in was. Hercules werd op het eiland ook vereerd als de stichter van de eerste nederzetting. Andere belangrijke culten waren gewijd aan Apollo, Zeus, Athena en Dionysos, en tijdens de Hellenistische periode nam het eiland verschillende Egyptische culten over, zoals die van Sarapis en Isis.

Historisch overzicht

Het eiland werd voor het eerst bewoond in het Neolithicum, en de eerste concrete overblijfselen van een vroege beschaving zijn gevonden op de prehistorische site van Trianda (Ialysos) aan de noordwestkust. De nederzetting werd een belangrijk centrum van de Bronstijd vanaf de 16e eeuw v. Chr., een periode waarin het eiland in nauw contact stond met de Minoïsche beschaving die op Kreta was gevestigd. Het bewijs voor handel en culturele banden met de Minoïers omvat vondsten van Kretenzische meetgewichten, Lineair A schrift, aardewerk, fresco-ontwerp en architectuur.

Hoewel Trianda werd verwoest door aardbevingen en bedolven onder de as van de vulkanische explosie van Thera in de late Bronstijd, werd de site opnieuw gevestigd door de Myceense beschaving (gevestigd op het vasteland van Griekenland). De Myceners vestigden vanaf de 14e eeuw v. Chr. ook andere kolonies op het eiland. De aanwezigheid van de Myceense cultuur blijkt uit aardewerk en uit de rotsen gehouwen graven, vaak in rijen gerangschikt en bekroond met grote markeringsstenen. De toewijdingen die in dergelijke graven zijn aangetroffen en die gouden, zilveren en glazen voorwerpen omvatten, wijzen op een hoge mate van welvaart in deze periode. De aanwezigheid van Egyptische scarabeeën en Cypriotische zegels getuigt van het uitgebreide handelsnetwerk dat het eiland had opgebouwd en in het volgende millennium zou cultiveren.

Na uitgebreide overstromingen en het einde van de Myceense periode in het midden van de 11e eeuw v. Chr. vond verdere Griekse kolonisatie plaats met de vestiging van de door tirannen geleide stadstaten Lindus (zuid-oost), Ialysus (noord), en Camirus (noord-oost). Deze poleis stichtten zelf kolonies, bijvoorbeeld Gela in Sicilië en Phaselis in Lycië.

Teken in op onze wekelijkse email nieuwsbrief!

Het eiland kwam in 490 v. Chr. onder Perzisch bestuur, maar in de latere 5e eeuw v. Chr. werd Rhodos lid van de Deliaanse Liga, geleid (en later overheerst) door Athene. In 412 v. Chr. kwam het eiland echter in opstand tegen Athene en koos het de kant van Sparta in de Peloponnesische Oorlog, een actie die ca. 408 v. Chr. gevolgd werd door de vorming van een federale staat door de stadstaten, waarschijnlijk om de handelsmogelijkheden te vergroten. De hoofdstad van de nieuwe staat was Rhodes (Rhodos) op het meest noordelijke punt van het eiland.

De loyaliteit aan Sparta eindigde in 395 v.Chr. toen de democratie op het eiland werd gevestigd. Rond 378 v. Chr. was het eiland korte tijd lid van de Tweede Atheense Confederatie, maar in 357 v. Chr. werd het onderworpen aan de Carische satraap Mausolus, die een garnizoen op het eiland legde. De volgende vreemde mogendheid die zich opdrong was Alexander de Grote, die een Macedonisch garnizoen op het eiland vestigde; onder zijn opvolgers beleefde Rhodos echter opnieuw een periode van welvaart dankzij de vijf havens en de ligging in de nabijheid van de nieuw opgerichte steden van het oostelijk Middellandse-Zeegebied. Demetrius I van Macedonië probeerde het eiland ca. 305 v. Chr. in te nemen, maar had uiteindelijk geen succes na een belegering van een jaar. De ondernemende Rhodiërs verkochten Demetrius’ belegeringsmateriaal en gebruikten de opbrengst voor de bouw van een massief 33 meter hoog bronzen beeld van hun beschermgod Helios – de Kolossus van Rhodos en één van de zeven wereldwonderen van de antieke wereld. Het beeld, gebeeldhouwd door Chares, een inwoner van het eiland uit Lindus, stond bij de ingang van de haven maar werd helaas omvergeworpen door een aardbeving in 228 of 226 v. Chr.

Het eiland bleef onafhankelijk en onderhield handelsbetrekkingen, in het bijzonder met de Ptolemaeïsche dynastie van Egypte. Bovendien kreeg de marinevloot van Rhodos de belangrijke taak de Egeïsche Zee te bewaken tegen piraterij, een probleem van bijzonder belang omdat eilanden als Carpathos en Nisyros en de Peraea (een gebied van het oostelijk vasteland) nu onder de controle van Rhodos vielen.

Rhodos werd bondgenoot van Rome in de oorlogen tegen Phillip V en Antiochus III en kreeg als dank grondgebied in Carië en Lycië. Niet alle Rhodiërs waren echter voorstander van vriendschappelijke betrekkingen met Rome en de alliantie verliep niet altijd vreedzaam. De zaken namen een slechte wending toen de dominante handelspositie van Rhodos in gevaar kwam door het Romeinse besluit om Delos, op de Cycladen, in 167 v. Chr. een vrijhaven te maken. Door de belegering van Mithridates VI in 88 v. Chr. en de plundering door Cassius Longinus in 43 v. Chr. kwam er een einde aan de rol van Rhodes als een belangrijke politieke macht. Het eiland kende echter nog steeds een zekere economische welvaart en het bleef bekend staan als een belangrijk cultureel centrum, met name op het gebied van de beeldhouwkunst en de filosofie (vooral de Stoïcijnen). Ook Cicero studeerde op Rhodos, waarmee hij de literaire traditie van het eiland voortzette die door een van zijn beroemdste zonen, de schrijver en dichter Apollonius Rhodius, was begonnen.

De archeologische vindplaatsen

Rhodos stad, hoewel in latere perioden uitgebreid bebouwd, vertoont nog steeds de resten van tempels, stadsmuren, een stadion, odeum, en havenconstructies. Camirus heeft nooit een versterkte acropolis gehad; niettemin hebben opgravingen een tempel voor Athena, stoa’s, een agora, en uitgebreide resten van particuliere woningen aan het licht gebracht. In Ialysus zijn Myceense graven, tempels voor Athena Polias en Zeus Polieus, en een fonteinhuis te zien.
De belangrijkste archeologische vindplaats op het eiland is misschien wel die van Lindus, de hoofdstad voordat deze rond 408 v. Chr. naar Rhodos werd verplaatst. Een tempel voor Athena Lindia werd volgens de overlevering in 1510 v. Chr. door Danaos op de acropolis van de stad gebouwd. Deze werd vervangen door een nieuwe Dorische tempel in de 6e eeuw v. Chr. tijdens het bewind van de tiran Cleoboulos. Nadat deze tempel door brand was verwoest, werd in 342 v. Chr. een andere tempel herbouwd. Een grote propylon of poort en een monumentale trap werden rond 300 v. Chr. aan de heilige plaats toegevoegd. In de 2e eeuw v. Chr. werd een Hellenistische stoa gebouwd. Van belang zijn ook de overblijfselen van het theater, dat oorspronkelijk 26 rijen zitplaatsen had en plaats bood aan ongeveer 18.000 toeschouwers, een tempel voor Dionysos en uit de rotsen gehouwen graven. Al deze monumenten getuigen van de rijkdom en het prestige die het eiland eens genoot door zijn rol als handelsknooppunt in het oostelijke Middellandse-Zeegebied.