Ekstradycja, w prawie międzynarodowym, proces, w którym jedno państwo, na wniosek drugiego, powoduje powrót osoby w celu osądzenia jej za przestępstwo karane przez prawo państwa wnioskującego i popełnione poza państwem schronienia. Do osób podlegających ekstradycji zalicza się osoby oskarżone o popełnienie przestępstwa, ale jeszcze nieosądzone, osoby osądzone i skazane, które uciekły z aresztu, oraz osoby skazane zaocznie. Wniosek odróżnia ekstradycję od innych środków – takich jak banicja, wydalenie, deportacja – które również prowadzą do przymusowego usunięcia osób niepożądanych.

Zgodnie z zasadą terytorialności prawa karnego państwa nie stosują swoich przepisów karnych do czynów popełnionych poza ich granicami, chyba że w celu ochrony szczególnych interesów narodowych. Jednak pomagając w zwalczaniu przestępczości, państwa na ogół chętnie współpracują w doprowadzaniu zbiegów przed oblicze sprawiedliwości.

Ekstradycja jest regulowana w obrębie państw przez akty ekstradycyjne, a między państwami przez traktaty dyplomatyczne (zob. traktat). Pierwszy akt przewidujący ekstradycję został przyjęty w 1833 r. przez Belgię, która uchwaliła również pierwszą ustawę o prawie do azylu. Ustawy o ekstradycji określają przestępstwa podlegające ekstradycji, precyzują procedury ekstradycyjne i środki zabezpieczające oraz określają związek między ustawą a traktatami międzynarodowymi. Przepisy krajowe różnią się znacznie w kwestii relacji między aktami prawnymi dotyczącymi ekstradycji a traktatami. W Stanach Zjednoczonych, ekstradycja może zostać przyznana jedynie na mocy traktatu i jedynie w przypadku, gdy Kongres nie ustanowił odmiennego prawa, co ma miejsce również w Wielkiej Brytanii, Belgii i Holandii. Niemcy i Szwajcaria wydają bez formalnej konwencji w przypadkach, gdy ich rządy i państwo wnioskujące wymieniły deklaracje o wzajemności. Pomimo długotrwałej tendencji do odrzucania wniosków o ekstradycję w przypadku braku wiążącego zobowiązania międzynarodowego, państwa wydają czasem zbiegów na podstawie prawa miejskiego lub jako akt dobrej woli. Niemniej jednak kraje, które nie mają podpisanych umów ekstradycyjnych z niektórymi innymi krajami (lub w odniesieniu do niektórych rodzajów przestępstw), są uważane za bezpieczne przystanie dla uciekinierów.

Niektóre zasady ekstradycji są wspólne dla wielu krajów. Na przykład, wiele państw nie ma obowiązku wydawania swoich obywateli; konstytucje Słowenii i, do 1997 r., Kolumbii zabraniały ekstradycji swoich obywateli. W Argentynie, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych obywatele mogą być poddani ekstradycji tylko wtedy, gdy zezwala na to obowiązujący traktat ekstradycyjny. Inną wspólną zasadą jest podwójna karalność, która stanowi, że domniemane przestępstwo, w związku z którym wnosi się o ekstradycję, musi być karalne zarówno w kraju żądającym, jak i w kraju, do którego się zwrócono. Zgodnie z zasadą specyficzności, państwo żądające może ścigać osobę poddaną ekstradycji tylko za przestępstwo, za które ekstradycja została przyznana i nie może dokonać ekstradycji zatrzymanego do kraju trzeciego za przestępstwa popełnione przed pierwszą ekstradycją. Chociaż państwa uznały pewne wyjątki od tej zasady – a niektóre przepisy pozwalają osobie poddanej ekstradycji zrzec się jej – jest ona kluczowa dla korzystania z prawa do azylu. Jeśli państwo żądające ekstradycji miałoby prawo sądzić osobę poddaną ekstradycji za każde przestępstwo, które odpowiada jego celom (np. za przestępstwo polityczne), prawo azylu ucierpiałoby zarówno na gruncie prawa krajowego, jak i międzynarodowego.

Zdobądź subskrypcję Britannica Premium i uzyskaj dostęp do ekskluzywnych treści. Subscribe Now

Jedną z najbardziej kontrowersyjnych kwestii związanych z ekstradycją jest wyjątek dotyczący większości przestępstw politycznych, standardowa klauzula w większości ustaw i traktatów ekstradycyjnych, która zapewnia państwu wezwanemu prawo do odmowy ekstradycji za przestępstwa polityczne. Chociaż wyjątek ten prawdopodobnie uzyskał status ogólnej zasady prawa, jego praktyczne zastosowanie jest dalekie od rozstrzygnięcia. Ewolucja prawa międzynarodowego i rozwój niemal powszechnego konsensusu potępiającego pewne formy zachowań przestępczych ograniczyły zakres tej zasady, tak że obecnie nie obejmuje ona najohydniejszych zbrodni międzynarodowych – np. ludobójstwa, zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości. Jednak poza tymi i kilkoma innymi przypadkami, istnieje bardzo mała zgodność co do tego, co stanowi przestępstwo polityczne, a zatem państwa mogą korzystać ze znacznej swobody w stosowaniu wyjątku przestępstw politycznych.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *