Royal Society, w skrócie Royal Society of London for Improving Natural Knowledge, najstarsze krajowe towarzystwo naukowe na świecie i wiodąca krajowa organizacja zajmująca się promocją badań naukowych w Wielkiej Brytanii.
Kaihsu Tai
Towarzystwo Królewskie powstało 28 listopada 1660 r., kiedy to 12 mężczyzn spotkało się po wykładzie Christophera Wrena (ówczesnego profesora astronomii w college’u) w Gresham College w Londynie i postanowiło założyć „Colledge for the promoting of Physico-Mathematicall Experimentall Learning”. Wśród obecnych byli naukowcy Robert Boyle i biskup John Wilkins oraz dworzanie Sir Robert Moray i William, 2nd Viscount Brouncker. (Brouncker miał zostać pierwszym prezesem Royal Society.) Inicjatywa ta miała różnych mniej lub bardziej bliskich prekursorów, w tym grupę, która spotkała się w Londynie w 1645 roku, oksfordzki „Experimental Philosophy Club” w latach 50-tych XVI wieku i sieci korespondencyjne, takie jak ta reformatora i filantropa Samuela Hartliba; ale ciało założone w 1660 roku było świadomie nowe, z ambicjami stania się prawdziwie narodowym społeczeństwem poświęconym promocji nauki. Ambicje te zostały zrealizowane w ciągu następnych kilku lat, zwłaszcza dzięki statutowi nadanemu przez Karola II w 1662 roku i zrewidowanemu w 1663 roku. Statut królewski zapewniał stowarzyszeniu strukturę instytucjonalną, z prezesem, skarbnikiem, sekretarzami i radą. Choć niemal od samego początku Towarzystwo miało królewski patronat, zawsze pozostawało organizacją dobrowolną, niezależną od państwa brytyjskiego.
Od samego początku Towarzystwo aspirowało do połączenia roli instytutu badawczego z funkcją informatora wiedzy i forum arbitrażowego, choć ta druga funkcja stała się dominująca już po pierwszych latach istnienia. Kluczowym wydarzeniem było założenie w 1665 r. periodyku, który pełnił funkcję rzecznika towarzystwa (choć w rzeczywistości był wydawany przez sekretarza, początkowo Henry’ego Oldenburga, a oficjalnie został przyjęty przez towarzystwo dopiero w 1753 r.): było to Philosophical Transactions, które po dziś dzień prosperuje jako najstarsze czasopismo naukowe, które jest nieprzerwanie wydawane.
© Photos.com/Thinkstock
W późniejszej historii towarzystwa szczególne znaczenie mają różne epizody. Prezesura Sir Isaaca Newtona w latach 1703-1727 była okresem, w którym ten wielki matematyk i fizyk zapewnił Towarzystwu dominującą rolę w nauce w Wielkiej Brytanii i poza nią. (Wcześniej, Principia Newtona zostały opublikowane z imprimatur Towarzystwa). Dotacje z XVIII wieku umożliwiły przyznawanie nagród za różne aspekty nauki, które są przyznawane do dziś – przede wszystkim Medalu Copleya, który, pochodząc z zapisu sir Godfreya Copleya z 1709 roku, stał się najbardziej prestiżową nagrodą naukową w Wielkiej Brytanii. Pod koniec XVIII wieku Towarzystwo odgrywało aktywną rolę w zachęcaniu do eksploracji naukowej, zwłaszcza pod przewodnictwem swojego najdłużej urzędującego prezesa, sir Josepha Banksa, który wcześniej towarzyszył Jamesowi Cookowi w jego wielkiej odkrywczej podróży z lat 1768-71. Jednak ogólnie rzecz biorąc, w XVIII i na początku XIX wieku społeczeństwo miało tendencję do spoczywania na laurach i stawania się nieco amatorskim. Zostało to naprawione w latach 30-tych XIX wieku przez program reform, który ożywił społeczeństwo i przywrócił mu rangę, którą zachowało do dziś. W 1919 roku towarzystwo wysłało ekspedycje, które sfotografowały zaćmienie Słońca 29 maja z wyspy Príncipe w Zatoce Gwinejskiej i z Sobral w Brazylii, weryfikując ogólną teorię względności Alberta Einsteina i przyczyniając się do rozsławienia Einsteina.
© /Thinkstock
Wybór do Royal Society’s Fellowship jest pożądanym wyróżnieniem dla naukowców; od 1945 roku zarówno kobiety, jak i mężczyźni kwalifikują się do tego zaszczytu. Obecnie jest około 1300 stypendystów i 130 członków zagranicznych. Od 1967 r. Towarzystwo zajmuje lokal przy Carlton House Terrace w Londynie, gdzie odbywają się spotkania i gdzie przechowywane są bogate zasoby archiwalne i inne. Rola społeczeństwa obejmuje obecnie udzielanie niezależnych porad w kwestiach będących przedmiotem aktualnego zainteresowania, a także administrowanie dużymi sumami pieniędzy publicznych poprzez dotacje mające na celu wspieranie innowacyjnych badań, wspieranie międzynarodowej współpracy naukowej oraz zachęcanie do lepszej komunikacji między naukowcami a społeczeństwem.