Hartverscheurende foto’s die onthullen hoe de Slag om Koersk in 1943, de beslissende confrontatie tussen Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie, hielp om het tij van de Tweede Wereldoorlog te keren.
Aanval bij de Slag om Koersk
Soldaten laden Artillerie
Snipers Take Aim from schuilholen
bij Koersk
Vindt u deze galerij mooi?
Deel het:
Vindt u deze galerij mooi?
Deel het:
Attack At Battle Of Kursk
Soldiers Laadt Artillerie
Battle Of Kursk
Snipers Take Aim from DugoutsDe Slag om Koersk, uitgevochten in juli en augustus van 1943, was het laatste Duitse offensief tegen het Rode Leger in de Tweede Wereldoorlog. In termen van initiatief en momentum betekende het het einde van de opmars van de nazi’s aan het Oostfront.
Volgens sommige bronnen was het de grootste tankslag uit de geschiedenis, waarbij naar schatting 7.500 tanks en meer dan 2 miljoen manschappen van beide kanten betrokken waren.
Bij Koersk werden de superieure Duitse technologie en militaire training verslagen door de enorme aantallen en industriële capaciteit van de Sovjets. Na de slag hebben de Duitse troepen nooit het voordeel in het oosten herwonnen of een doorbraak van betekenis gemaakt door de Sovjet linies – het tij was gekeerd. Dit is het verhaal van de belangrijkste slag uit de Tweede Wereldoorlog waar de meeste mensen nog nooit van hebben gehoord.
Duitslands nederlaag voor Koersk bij Stalingrad
Keystone-France/Gamma-Keystone/Getty ImagesChief nazi-propagandist Joseph Goebbels moest het nieuws over de Duitse nederlaag bij Stalingrad brengen.
Vóór de Slag om Koersk was er de Slag om Stalingrad, de grootste confrontatie van de Tweede Wereldoorlog. Deze duurde van augustus 1942 tot februari 1943 en vernietigde het Duitse Zesde Leger, waarbij 91.000 Duitse soldaten zich op de laatste dag van de slag overgaven aan de Sovjettroepen.
De verliezen bij Stalingrad waren zo onthutsend dat ze onmogelijk te ontkennen waren, zozeer zelfs dat het de eerste keer was dat de nazi propaganda machine een nederlaag toegaf aan haar eigen publiek.
Dr. Joseph Goebbels, Hitler’s minister van propaganda, wierp Duitsland in een periode van officiële staats rouw. De radio zond de militaire treurmars “Ich Hatt Einen Kameraden” (Ik had een kameraad) drie keer achter elkaar uit na de aankondiging. Theaters en restaurants sloten dagenlang.
Op 18 februari 1943 hield Goebbels de beroemdste toespraak uit zijn carrière in zijn Total War Speech, ook wel bekend als de Sportpalast Speech, waarin hij een zorgvuldig samengesteld publiek van “soldaten, artsen, wetenschappers, kunstenaars” en meer opriep zich volledig in te zetten voor de oorlogsinspanning.
Volgens Goebbels dreigde Duitsland de oorlog te verliezen als niet alle Duitsers – mannen en vrouwen – de hele dag, elke dag, meewerkten om de Geallieerden te verslaan.
Hij kondigde aan dat de Duitse burgers zich moesten voorbereiden om “alle krachten in te zetten om het Oostfront te voorzien van de mannen en materialen die het nodig heeft om het Bolsjewisme een dodelijke slag toe te brengen”. Het was een duidelijke poging van de nazi’s om het verlies bij Stalingrad om te zetten in een oproep voor een nieuw offensief.
Om zijn aantallen te vergroten, rekruteerde het Duitse leger veteranen uit de Eerste Wereldoorlog tot de leeftijd van 50 jaar en jonge mannen uit het Hitler Jeugd programma, die allen eerder waren vrijgesteld van dienst.
Maar het Duitse leger was zijn momentum aan het verliezen en had wanhopig een overwinning nodig, meer dan een oproep tot bewapening van zijn nazi-leiders. Na Stalingrad bleven de Sovjettroepen, bekend als het Rode Leger, in de winter 450 mijl westwaarts marcheren tot een Duitse overwinning bij Charkov, in het huidige noordoosten van Oekraïne, hen een halt toeriep.
De bewegingen hadden een “uitstulping” achtergelaten in de Duits-Sovjet frontlinies gecentreerd rond Koersk, ongeveer 120 mijl ten noorden van Charkov en 280 mijl ten zuiden van Moskou, die later zou worden aangeduid als de uitstulping van Koersk.
Dit betekende dat Koersk onder Sovjet controle was, maar in wezen was omringd door Duitse vijanden in het westen, noorden, en zuiden. De Duitse generaals maakten zich op voor hun volgende strategie om de overwinning in de strijd te heroveren en waren van mening dat Koersk het beste punt was om aan te vallen.
Maar terwijl Duitsland van plan was Koersk aan te vallen, bereidde het Rode Leger zich voor op een aanval. Beide partijen riepen drommen verse soldaten en tonnen artillerie bijeen voor de Slag om Koersk.
De Slag om Koersk
Ullstein Bild/Getty ImagesSovjet Korps Gardisten tijdens de Slag om Koersk. De Sovjet-Unie verzamelde meer dan een miljoen manschappen om in het conflict te vechten.
Van maart tot juni 1943 staken beide partijen al hun energie in de voorbereiding op Koersk. De Duitsers verzamelden ongeveer 600.000 manschappen en 2.700 tanks en aanvalsgeweren, terwijl de Sovjets 1,3 miljoen manschappen en 3.500 tanks naar hetzelfde gebied stuurden.
Het belang van de Duitse operaties in Koersk leidde ertoe dat het offensief Operatie Citadel werd genoemd, een poging om het Sovjetleger uit te roeien door middel van een tweeledige aanval vanuit het noorden en het zuiden in gebieden in de buurt van Koersk.
“Elke officier en elke man moet het belang van deze aanval inzien. De overwinning bij Koersk moet dienen als een baken voor de wereld,” kondigde Hitler aan zijn mannen aan.
Maar privé was Hitler veel minder zeker over de kansen van zijn leger bij Koersk. “De gedachte aan deze aanval maakt mijn maag misselijk,” vertelde hij nazi-generaal Heinz Guderian op 10 mei, wetende dat het Sovjetleger veel talrijker was dan het zijne.
Duitslands doel met de aanval werd minder ambitieus: in plaats van het Rode Leger te verslaan, was Duitslands beste hoop het Rode Leger te verzwakken of zelfs alleen maar af te leiden, zodat de nazi’s meer middelen aan het Westelijk Front konden wijden.
Duitslands noordelijke en zuidelijke aanvallen begonnen op 5 juli, met Duitse infanterie en pantsers die door de eerste linies van de Sovjet infanterie braken en doordrongen tot hun diepere verdedigingsposities.
Maar al na twee dagen liep de noordelijke opmars onder leiding van veldmaarschalk Günther von Kluge vast in Ponyri, een klein stadje ongeveer 40 mijl ten noorden van Koersk. Sovjetmaarschalk Konstantin Rokossovsky had begin april alle burgers uit Ponyri geëvacueerd en had daar een sterke verdediging voorbereid in afwachting van de Duitsers.
Over meerdere dagen werd Ponyri een “mini Stalingrad” van de Slag om Koersk, met intense gevechten van huis tot huis en hetzelfde terrein dat meerdere malen per dag van eigenaar wisselde. Na vijf dagen verloren de Duitsers duizenden manschappen en honderden tanks.
De zuidelijke tak van Operatie Citadel stond onder bevel van de Duitse veldmaarschalk Erich von Manstein.
Racend naar Koersk, werd verwacht dat de zuidelijke factie binnen 24 uur door de verdediging van het Rode Leger zou breken en binnen 48 uur tot halverwege de stad zou zijn opgerukt. Maar er waren meer moeilijkheden op het slagveld dan de Duitse Generaal Hermann Hoth verwachtte.
Tot verrassing van de Duitsers blokkeerden de Sovjets snel 36 van hun Panther tanks toen de machines verstrikt raakten in een broeinest van Sovjet veldmijnen die de panzer divisie tot stilstand brachten.
Op 11 juli bereikten von Manstein’s troepen uiteindelijk een punt ongeveer twee mijl ten zuiden van de stad Prokhorovka, ongeveer 50 mijl ten zuidoosten van Koersk. Dit zette de toon voor de slag die de zuidelijke aanval zou maken of breken: de Slag om Prokhorovka, een van de grootste tankslagen uit de geschiedenis.
In een tijdsbestek van een paar uur vochten 306 Duitse tanks tegen 672 Sovjettanks, volgens de Russische militair historicus Valeriy Zamulin.
Commandant Rudolf von Ribbentrop, de zoon van de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Joachim von Ribbentrop, herinnerde zich:
“Wat ik zag liet me sprakeloos. Vanachter de ondiepe helling, zo’n 150-200 meter voor me, verschenen 15, toen 30, toen 40 tanks. Uiteindelijk waren het er te veel om te tellen. De T-34’s rolden met hoge snelheid op ons af, met gemonteerde infanterie …. Al snel was de eerste ronde onderweg en met de inslag begon de T-34 te branden.”
Vasili Bryukhov, een T-34-commandant aan Sovjetzijde, herinnerde zich later hoe moeilijk het was om één van een zee van tanks te manoeuvreren:
“De afstand tussen de tanks was minder dan 100 meter – het was onmogelijk om een tank te manoeuvreren, je kon hem alleen maar een beetje heen en weer rukken. Het was geen gevecht, het was een slachthuis van tanks. We kropen heen en weer en vuurden. Alles stond in brand. Een onbeschrijfelijke stank hing in de lucht over het slagveld. Alles was gehuld in rook, stof en vuur, zodat het leek alsof het schemerde.”
Het is algemeen bekend dat – opmerkelijk genoeg – de Duitsers aan het langste eind trokken. Maar liefst 400 Sovjettanks werden vernietigd, tegen ongeveer 80 Duitse. Maar zelfs een tactische overwinning was niet genoeg om het verloop van Operatie Citadel te veranderen.
Een slag met brute kracht
In veel opzichten was de Slag om Koersk een krachtmeting tussen de strijdkrachten van nazi-Duitsland en die van de Sovjet-Unie. Aan de Duitse kant werden 2.451 tanks en aanvalsgeweren, en 7.417 kanonnen en mortieren verzameld voor de troepen in Koersk. Aan de andere kant verzamelde het Rode Leger 5.128 tanks en zelf-rijdend geschut, 31.415 kanonnen en mortieren, en 3.549 vliegtuigen.
De Duitse infanterist Raimund Rüffer herinnerde zich het chaotische hellevuur aan het begin van het Koersk-offensief:
“Ik schreeuwde instinctief een waarschuwing, zakte op één knie en haalde de trekker van mijn geweer over. De kolf schopte en een kogel werd in de richting van een gezichtsloze Sovjetsoldaat gestuurd. Op datzelfde moment werd ik van mijn voeten geslagen alsof ik geraakt werd door een bokser met zwaar gewicht. Een Sovjet-kogel had me in de schouder geraakt, het bot verbrijzeld en me naar lucht doen snakken.”
De zware tankmacht speelde een enorme rol in de Slag om Koersk. Hitler had zoveel vertrouwen in de nieuwe Panther-tanks dat hij de start van Operatie Citadel koppelde aan de komst van de nieuwe tanks, ondanks zorgen over hun mechanische betrouwbaarheid en het gebrek aan training van zijn leger over de nieuwe machines.
De T-34 tanks van de Sovjets daarentegen waren beproefd en kostenefficiënt. Medio 1941 hadden de Sovjets meer tanks dan alle legers ter wereld samen; tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog hadden ze 57.000 T-34 tanks geproduceerd. Deze omvang en kracht hielpen de Sovjets uiteindelijk te zegevieren bij Koersk.
De finale en nasleep van de Slag om Koersk
TASS/Getty ImagesInwoners ruimen het puin in de Lenin Straat op na een Duitse luchtaanval aan het Oostfront.
Op 12 juli, toen de noordelijke Duitse tak al was teruggeslagen bij Ponyri, realiseerden Hitler en zijn mannen zich dat Operatie Citadel op het punt stond te mislukken. Hitler kwam bijeen met Kluge en von Manstein om het staken van het offensief te bespreken. De geallieerden waren net Sicilië binnengevallen, en hij dacht dat zijn leger beter gebruikt kon worden aan het Westelijk Front.
Ze zetten hun zuidelijke offensief nog een paar dagen voort. Maar op 17 juli werden alle offensieve operaties gestaakt en werd het Duitse leger bevolen zich terug te trekken. Operatie Citadel was afgelopen.
De aanvallende Duitse troepenmacht bij Koersk bestond uit 777.000 Nazi’s die het opnamen tegen bijna 2 miljoen Sovjets. In deze slag van spierkracht won het Rode Leger met een ruime meerderheid – de gecombineerde sterkte van de Sovjettroepen op het Centrale en Voronezh Fronten alleen al was 1.337.166 man. Ze hadden ook twee keer zoveel tanks en vliegtuigen als de Duitsers en vier keer zoveel artillerie.
De verliezen op het slagveld waren scherp verdeeld, sommige schattingen telden slechts 200.000 Duitse slachtoffers tegenover 700.000 tot 800.000 verliezen voor de Sovjets.
Op het einde konden de Duitsers, al gedecimeerd bij Stalingrad en bedreigd door de invasie van Italië, niet doorgaan met vechten tegen de eindeloze golven van Sovjet troepen en tanks. Ponyri en Prokhorovka waren het eindpunt en de nazi oorlogsmachine nam nooit meer het offensief in de Sovjet Unie.
Hitler’s opmars was voorbij. Het tij in het Oosten – en werkelijk, de oorlog tegen de nazi’s als geheel – was voorgoed gekeerd.
Nu u meer weet over de Slag om Koersk, bekijk dan 54 foto’s van de Slag om de Ardennen die het brute laatste tegenoffensief van de nazi’s vastleggen. Bekijk daarna vintage Sovjet propaganda posters uit de Tweede Wereldoorlog en het Stalin tijdperk.