Eeuwen geleden leerden Europese ontdekkingsreizigers het inheemse woord hurakan, dat kwade geesten en weergoden betekende, om de stormen te beschrijven die hun schepen in het Caribisch gebied teisterden. Vandaag de dag is “orkaan” een van de drie benamingen voor reusachtige, spiraalvormige tropische stormen met windsnelheden van tenminste 119 kilometer per uur.
Worden orkanen genoemd wanneer ze zich ontwikkelen boven de Noord-Atlantische Oceaan, het centrale deel van de Noordelijke Stille Oceaan en het oostelijke deel van de Noordelijke Stille Oceaan, deze ronddraaiende stormen staan bekend als cyclonen wanneer ze zich ontwikkelen boven de Stille Zuidzee en de Indische Oceaan, en als tyfonen wanneer ze zich ontwikkelen in het noordwestelijke deel van de Stille Oceaan.
Wat de naam ook is, tropische cyclonen kunnen kustgebieden verwoesten en een enorme tol aan mensenlevens eisen. Orkanen, beoordeeld op de vijf-punts Saffir-Simpson schaal gebaseerd op windsnelheid, worden als groot beschouwd wanneer ze categorie 3 bereiken. Een storm van categorie 5 kan windsnelheden van meer dan 253 kilometer per uur halen.
Het orkaanseizoen in de Atlantische Oceaan piekt van half augustus tot eind oktober en telt gemiddeld vijf tot zes orkanen per jaar. Cyclonen in de noordelijke Indische Oceaan ontstaan meestal tussen april en december, met een piek rond mei en november.
Hoe worden orkanen gevormd?
Hurkanen beginnen als tropische storingen in warme oceaanwateren met een oppervlaktetemperatuur van tenminste 26,5 graden Celsius (80 graden Farenheit). Deze lagedruksystemen worden gevoed door energie uit warme zeeën.
Een storm met windsnelheden van 61 kilometer per uur of minder wordt geclassificeerd als een tropische depressie. Het wordt een tropische storm en krijgt een naam, volgens afspraken bepaald door de Wereld Meteorologische Organisatie, wanneer de aanhoudende windsnelheden 63 kilometer per uur overschrijden.
Hurricanes zijn enorme warmtemotoren die energie leveren op een duizelingwekkende schaal. Ze onttrekken warmte aan warme, vochtige oceaanlucht en geven die af door condensatie van waterdamp in onweersbuien.
Hurricanes draaien rond een lagedrukcentrum dat bekend staat als het oog. Zakkende lucht maakt dit 32 tot 64 kilometer (20 tot 40 mijl) brede gebied berucht om zijn kalmte. Maar het oog wordt omringd door een cirkelvormige “oogmuur” die de sterkste winden en regen van de storm bevat.
Gevaren door orkanen
Hurricanes brengen op veel verschillende manieren verwoesting aan land. Als een orkaan aan land komt, produceert hij vaak een verwoestende stormvloed – oceaanwater dat door de wind aan land wordt geduwd – die zes meter hoog kan worden en zich kilometers landinwaarts kan verplaatsen.
Stormvloed en overstromingen zijn de twee gevaarlijkste aspecten van orkanen en zijn verantwoordelijk voor driekwart van de sterfgevallen door Atlantische tropische cyclonen, volgens een onderzoek uit 2014. Een derde van de sterfgevallen als gevolg van orkaan Katrina, die in 2005 voor de kust van Louisiana aan land kwam en ongeveer 1.200 mensen doodde, werd veroorzaakt door verdrinking. Katrina is ook de duurste orkaan ooit, met een totale schade van 125 miljard dollar.
De harde wind van een orkaan is vernietigend en kan tornado’s voortbrengen. Stortregens veroorzaken verdere schade door overstromingen en aardverschuivingen, die zich vele kilometers landinwaarts kunnen voordoen.
Hoewel extreem krachtige stormen zich in de Atlantische Oceaan hebben gevormd, hebben de krachtigste tropische cyclonen ooit zich in de Stille Oceaan gevormd, waardoor de stormen meer ruimte hebben om te groeien voordat ze aan land komen. Orkaan Patricia, die zich in 2015 in het oostelijke deel van de Stille Oceaan voor de kust van Guatemala vormde, had met 346 kilometer per uur de sterkste windsnelheid ooit gemeten. De sterkste Atlantische storm was Wilma in 2005, met windsnelheden van 294 kilometer per uur.
De beste verdediging tegen een orkaan is een nauwkeurige voorspelling die mensen genoeg tijd geeft om uit de weg te gaan. Het National Hurricane Center van de Verenigde Staten geeft orkaanwachten uit voor mogelijke stormen binnen 48 uur en orkaanwaarschuwingen voor verwachte stormen binnen 36 uur.
Hurricanes en klimaatverandering
Klimaatverandering is mogelijk de drijvende kracht achter vaker, intenser extreem weer, en dat omvat ook orkanen. Het orkaanseizoen van 2018 was een van de actiefste ooit, met 22 grote orkanen op het noordelijk halfrond in minder dan drie maanden, en 2017 kende ook ernstig verwoestende Atlantische stormen. Hoewel een aantal factoren de kracht en impact van een orkaan bepalen, spelen warmere temperaturen op bepaalde locaties een belangrijke rol. In de Atlantische Oceaan kan de opwarming van de Noordpool toekomstige orkaanbanen verder naar het westen drijven, waardoor een Amerikaanse landfall waarschijnlijker wordt.
Hurricane Harvey, die in 2017 een recordbrekende 131,6 kilometer (51,8 inch) regen liet vallen op het zuidoosten van Texas, werd aangewakkerd door oppervlaktewateren in de Golf van Mexico die 1,11 graden Celsius (2 graden Fahrenheit) warmer waren dan drie decennia eerder. Een warmere atmosfeer kan ook meer waterdamp leveren voor het maken van regen, omdat de verdamping toeneemt en warme lucht meer damp vasthoudt dan koude.
Warmere temperaturen kunnen ook tropische cyclonen vertragen, wat een probleem kan zijn als hun voortgang over land wordt verlengd, waardoor stormvloeden, regenval en blootstelling aan harde wind mogelijk toenemen.
Mogelijke trends maken het belangrijker dan ooit om voorbereid te zijn op komende stormen en om de onderliggende oorzaken van klimaatverandering aan te pakken, zeggen wetenschappers.