Frankrijk kent een strikte traditie van secularisme en verzamelt sinds de nationale volkstelling van 1972 geen gegevens meer over religieuze gezindheid. Een discussie over de religieuze samenstelling van de Franse samenleving kan dan ook behoorlijk ingewikkeld zijn. Naar schatting 63-66% van de bevolking identificeert zich als katholiek, 7-9% identificeert zich als moslim, 0,5-0,75% identificeert zich als jood, 0,5-0,75% identificeert zich als boeddhist en 0,5-1% identificeert zich met een andere godsdienst. Nog eens 23-28% van de bevolking zou geen religie aanhangen.
Laїcité (secularisme)
Het concept van laїcité wordt door velen beschouwd als een essentieel onderdeel van wat het betekent om een Franse burger te zijn. Volgens de eerste paragraaf van de Franse grondwet (1958) is “Frankrijk een ondeelbare, seculiere, democratische en sociale republiek” (“La France est une République indivisible, laïque, démocratique et sociale”). Het woord “laïque” wordt in het Engels vaak vertaald met “secular”; dit geeft echter niet dezelfde betekenis van het woord weer. Laїcité (secularisme) kan gedefinieerd worden als het volledig isoleren en scheiden van religieuze sferen en publieke sferen. Dit betekent dat er in theorie geen religieuze betrokkenheid is bij overheidsaangelegenheden en vice versa. Het zou bijvoorbeeld als een ernstige fout worden beschouwd als een leraar op een openbare school over religie zou spreken.
Laїcité geeft de gemeenschappelijke houding van de Franse staat en het Franse volk ten opzichte van religie weer. Velen zijn bijvoorbeeld van mening dat er een volledige scheiding moet zijn tussen het openbare leven van een burger en zijn particuliere godsdienstige praktijk. Hoewel het onderliggende doel van de laїcité het bevorderen van de vrijheid van gedachte en religieuze expressie is, verhindert zij in sommige gevallen de vrije uitoefening van godsdienst. In 2004 werd een verbod ingesteld op alle opvallende religieuze symbolen in openbare scholen, waardoor het dragen van hijabs, kippas (keppeltjes) en crucifixen (naast andere opvallende religieuze kleding) effectief verboden werd. Dit verbod werd door sommigen geïnterpreteerd als een inmenging van de overheid in het religieuze leven van de burgers.
Het onderwerp laїcité wordt in het hele land bediscussieerd. Velen pleiten voor een herziening van de benadering van de laїcité nu de Franse samenleving heterogener en multireligieuzer wordt. Er zijn inderdaad velen die geloven dat religie een holistische manier van leven is en niet een apart aspect dat los staat van andere delen van iemands leven. In die zin stellen sommigen dat Frankrijk een seculiere staat is, maar niet noodzakelijkerwijs een seculiere samenleving, waarbij sommige leden geloven dat religie niet gescheiden is van openbare aangelegenheden.
Katholicisme in Frankrijk
Het katholicisme was ooit de staatsgodsdienst van Frankrijk en is nog steeds de voornaamste godsdienst in de Franse samenleving. In het grootste deel van het land zijn de gemeenschappen begonnen als parochies. Vandaag de dag wordt in veel plattelandsdorpen het plaatselijke kerkgebouw gezien als een symbool van de lokale identiteit. Het katholicisme blijft een belangrijke rol spelen in de Franse samenleving. De kerkklok luidt bij sterfgevallen en huwelijken. Veel mensen laten hun baby’s dopen en het meeste privé-onderwijs in Frankrijk is rooms-katholiek.
Veel katholieken hebben het gevoel dat de kerk bijdraagt aan de instandhouding van traditionele gezinswaarden, gezag en een gevoel van morele orde in de samenleving. Gezien de wijdverbreidheid van de laїcité in de Franse samenleving geven velen er echter de voorkeur aan hun geloof buiten de religieuze instellingen te belijden. Slechts een minderheid van degenen die zich als katholiek identificeren, neemt regelmatig deel aan de gemeenschappelijke eredienst.
Islam in Frankrijk
Islam wordt beschouwd als de op een na grootste godsdienst in Frankrijk, na het katholicisme. Het grootste aantal moslims immigreerde naar Frankrijk in de jaren 1950-1960 tijdens de dekolonisatieperiode. Veel van deze migranten kwamen uit de Maghreb (Noordwest-Afrika) – namelijk Algerije, Marokko en Tunesië. Vandaag de dag heeft Frankrijk een van de grootste moslimbevolkingen van de Europese Unie. Velen van hen die naar Frankrijk zijn gemigreerd, hebben het gevoel dat de godsdienst deel uitmaakt van hun cultuur. Veel moslims van de jongere generatie omarmen de islam zelfs vaak als een culturele identiteit.
Jodendom in Frankrijk
Frankrijk heeft ook de grootste joodse gemeenschap in de Europese Unie. De gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog hebben grote gevolgen gehad voor de joodse gemeenschap in Frankrijk. Het heeft tientallen jaren geduurd voordat het land zich herstelde. In het hedendaagse Frankrijk blijft de Joodse gemeenschap eer betonen aan haar spirituele en religieuze erfgoed door tradities en kennis van generatie op generatie binnen hun familie door te geven.