Photo: Sandrachile
Ruwweg vertaald als “schattigheid”, is kawaii een van de meest gebruikte Japanse woorden. In bredere zin beschrijft het de cultuur van het vieren van alles wat schattig is en het omarmen van fictieve personages als de belichaming van positiviteit. Het concept, dat oorspronkelijk een uitgesproken Japanse culturele trend was, ontwikkelde zich al snel tot het wereldwijde fenomeen dat het vandaag de dag is, en verspreidt zich over vele aspecten van het moderne leven, waaronder kunst, mode, technologie en zelfs voedsel.
Geschiedenis
De kawaii-cultuur in Japan is vermoedelijk begonnen in de jaren zeventig, toen tieners hun eigen kinderlijke handschrift ontwikkelden. Het gestileerde schrift, dat verschillende namen had, waaronder marui ji (rondschrift), koneko ji (katjesschrift) en burikko ji (nepkinderschrift), bevatte golvende, noedelachtige lijnen naast hartjes, sterren en cartoongezichtjes. Sommigen geloven dat deze trend een reactie was op de stijve cultuur van het Japan van na de Tweede Wereldoorlog, en dat deze nieuwe schattige stijl de jeugd van die tijd in staat stelde om hun individualiteit te uiten. Hoewel de meeste scholen marui ji verboden, won de speelse stijl aan populariteit onder adverteerders in de jaren 1980, en leidde tot de uitvinding van een van de beroemdste kawaii-personages van vandaag.
Bekende kawaii-personages
In 1974 lanceerde het Japanse merk Sanrio hun iconische personage, Hello Kitty. Ontworpen door Yuko Yamaguchi, werd de super schattige witte kat – zonder mond en met een roze strik – voor het eerst gedrukt op een vinyl muntzakje. Bijna vijftig jaar later wordt Hello Kitty over de hele wereld herkend, is ze op talloze producten afgebeeld en heeft ze zelfs haar eigen thematische bullet train. In 2008 benoemde Japan Hello Kitty tot officiële toerisme-ambassadeur en nodigde de rest van de wereld uit om de trotse kawaii-identiteit van het land te vieren.
Sinds Hello Kitty hebben Sanrio en vele andere fabrikanten schattige personages ontwikkeld die weliswaar fictief zijn, maar ook popiconen zijn geworden. Denk aan Pokémon’s Pikachu, de Afro Ken hond, en zelfs emoji’s – ze hebben allemaal één ding gemeen: schattigheid! Kawaii-personages zijn meestal ontworpen met buitenproportionele lichamen, grote hoofden, brede ogen, een kleine neus en weinig of geen gezichtsuitdrukking. Het gebrek aan emoties maakt ze juist zo sympathiek, omdat de kijker zich zo kan verplaatsen in het personage, of het nu een klein kind of een schattig dier is.
Cute art
Naast consumentisme en tekenfilmfiguren floreert “schattigheid” ook in de kunstwereld. De stijl heeft zich zelfs ontwikkeld tot verschillende genres van schattigheid, zoals Guro-kawaii (grotesk schattig), ero-kawaii (erotisch schattig), kimo-kawaii (griezelig schattig), en busu-kawaii (lelijk schattig).
Een hedendaagse kunstenaar die de stijl heeft overgenomen is Takashi Murakami, die zijn eigen set van schattige – en vaak verontrustende – personages heeft ontwikkeld. Murakami is een van Japans meest gevierde kunstenaars en is de grondlegger van de Superflat kunstbeweging. Superflat is gebaseerd op de Japanse cuteness rage, met name anime en manga, en vervaagt de grens tussen beeldende kunst en commerciële cultuur. Enkele van de meest herkenbare karakters van de kunstenaar zijn zijn lachende bloemen en de iconische Mr DOB.
Een andere kunstenaar die wordt beschouwd als geïnspireerd door kawaii is Yoshitomo Nara. De kunstenaar uit Tokio kreeg voor het eerst erkenning tijdens de Japanse Pop Art-beweging in de jaren 1990 en heeft sindsdien bijna 40 solotentoonstellingen gehad over de hele wereld. Nara is vooral bekend om zijn ambivalente schilderijen van kinderen en dieren die zowel onschuldig als sinister tegelijk lijken.